Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης
Λίγες ημέρες μετά την πραγματοποίηση του πρώτου γύρου των Τουρκικών προεδρικών εκλογών,[1] και ήδη οι δύο υποψήφιοι που θα διεκδικήσουν την προεδρία στον β’ γύρο των προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθεί στις 28 Μαϊου, έχουν ήδη ξεκινήσει την σύντομη προεκλογική τους εκστρατεία.[2]
Και ειδικά ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου,[3] ο κοινός υποψήφιος έξι αντιπολιτευόμενων πολιτικών κομμάτων δεν μπορεί εν προκειμένω να πράξει κάτι το διαφορετικό, καθότι, εάν επιθυμεί να καλύψει το χάντικαπ που τον χωρίζει από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οφείλει να κινηθεί πολύ άμεσα και αυτήν την φορά, περισσότερο αποτελεσματικά.
Προκειμένου να καταφέρει να αυξήσει τις πιθανότητες για την εκλογική επικράτηση του επί του συνυποψηφίου του, ο οποίος, βασικά περιμένει, αναμένοντας κάποιο πιθανό λάθος[4] που μπορεί να προκύψει από το γεγονός[5] πως ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου θα αναγκαστεί εν τοις πράγμασι να εκτεθεί και να προσεγγίσει ζητήματα με τα οποία δεν είχε καταπιαστεί προ του πρώτου γύρου, όπως είναι το πως θα αντιμετωπίσει ο ίδιος, ως πιθανός πρόεδρος, το Κουρδικό ‘PKK’ και το κίνημα του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, κάποια αβλεψία που μπορεί να ‘θυμώσει’ συγκεκριμένες κατηγορίες ψηφοφόρων (αυτό είναι το τελευταίο που θέλει ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου),[6] κάποια έκφραση αμηχανίας μετά από κάποια δημοσιογραφική ερώτηση, η οποία να αρκεί ώστε να του στερήσει κρίσιμες ψήφους ιδίως από εκείνη την κατηγορία ψηφοφόρων που αποδίδουν έμφαση στην έννοια της ‘κυβερνητικής αποτελεσματικότητας.’
Ο πολιτικός επιστήμονας Finkel, ασχολήθηκε επισταμένως με τις διεξαγόμενες προεκλογικές εκστρατείες προσπαθώντας να εντοπίσει το αν και σε ποιο βαθμό μπορεί να αποκτήσουν κάποια επίδραση στη διαδικασία διαμόρφωση της εκλογικής συμπεριφοράς ενός εκάστου ψηφοφόρου.
Ο ίδιος κατέληξε στη διατύπωση της θεωρίας των «ελάχιστων επιπτώσεων»[7] (από τον τίτλο καταλαβαίνουμε πως δεν αφήνει πολλά περιθώρια στο ενδεχόμενη ύπαρξης κάποιας ισχυρής επίδρασης), «υποστηρίζοντας», κατά την Αναστασία Δουκάκη, ένα «μοντέλο ενεργοποίησης του ψηφοφόρου αντί της ενίσχυσης των προθέσεων και προδιαθέσεων του εκλογικού σώματος».[8]
Αυτό ακριβώς χρειάζεται ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου εν όψει του επικείμενου β’ γύρου.
Δηλαδή, την διαμόρφωση μίας εκλογικής στρατηγικής που θα αποβλέπει στην ‘ενεργοποίηση’[9] των ψηφοφόρων του με διακύβευμα το να μετατρέψουν σε ‘κτήμα’ τους τα κεντρικά του πολιτικά προτάγματα, την εμπλοκή σε μία διαδικασία αξιοποίησης όλων των διαθέσιμων εκλογικών δεξαμενών από τις οποίες μπορεί να αντλήσει ψήφους,[10] και, τελευταίο άλλα όχι έσχατο, την εμπλοκή σε μία προσπάθεια ‘γείωσης’ του Τούρκου προέδρου και μεταφοράς του στο πεδίο της ‘πραγματικής’ ή ορθότερα, της ρεαλιστικής πολιτικής, επιμένοντας στο ‘πόσα από όσα υπόσχεται είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν’ και μάλιστα πολύ άμεσα.’
Στρεφόμενοι στην τυπολογική, περί προεκλογικών εκστρατειών, προσέγγιση της Norris, θα λέγαμε πως το μέσο στο οποίο, σε αυτή την φάση, μπορεί να επενδύσει συμβολικούς-πολιτικούς πόρους ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης, είναι η τηλεόραση, μέσω της οποίας μπορεί να αποστείλει τα κατάλληλα μηνύματα (ως ‘άλλος’ Τζον Κένεντι; Είναι λίγο δύσκολο να το πούμε αυτό), ώστε αυτά να φθάσουν σε απομακρυσμένους ψηφοφόρους και να έχουν σφαιρική άποψη για το σύνολο των Τούρκων πολιτικών ή αλλιώς, για τους περισσότερους εξ αυτών.
Θεωρούμε πως αυτή η επιλογή είναι η πλέον δόκιμη προκειμένου ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου να καταφέρει να εξισορροπήσει την εμφανή ανισορροπία μεταξύ της υποστήριξης που έλαβε στον πρώτο εκλογικό γύρο στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, και της σχετικά αδύναμης παρουσίας του σε περιοχές της Κεντρικής Τουρκίας,[11] όπου το προβάδισμα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπήρξε ισχυρό, στο εγκάρσιο σημείο όπου αρκετοί ψηφοφόροι προέκριναν, αντί της ‘αλλαγής’ που κατά τους ίδιους ‘εγκυμονεί κινδύνους,’ την ανανέωση της εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο του ‘μόνου πολιτικού που έχουν γνωρίσει’: Ήτοι, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.[12]
Το παρατηρούμενο ΄έλλειμμα ηγετικότητας’[13] μπορεί να το καλύψει δια της εστίασης στην λεγόμενη ‘θεματική ψήφο’ (issue voting),[14] και επίσης, δια της πρόταξης του συλλογικού έναντι του ατομικού.
Σαφώς, η πρόσφατη εκλογική ιστορία (βλέπε τις Γαλλικές προεδρικές εκλογές που έλαβαν χώρα τον Μάϊο του 2022), δείχνει πως μία διαφορά περίπου 4,5 μονάδων μεταξύ των δύο υποψηφίων, δεν καλύπτεται εύκολα.
Όμως, το θετικό για τον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, είναι πως, εν αντιθέσει με τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, του οποίου η επικράτηση στον δεύτερο εκλογικό γύρο επί της Μαρίν Λεπέν είχε σχεδόν προεξοφληθεί, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει αποκτήσει ένα ισχυρό ‘ρεύμα’ νίκης, όπως συνέβαινε σε παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις, κάτι που οφείλει να αξιοποιήσει.
Σταχυολογούμε ενδεικτικά από το δημοσίευμα της διαδικτυακής έκδοσης της εφημερίδας ‘Η Καθημερινή’: «Άλλα δημοσιεύματα αντιπολιτευόμενων μίντια αναφέρουν ότι ο Κιλιτσντάρογλου δεν πρόκειται να οργανώσει μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις στις 11 ημέρες που απομένουν μέχρι να ανοίξουν εκ νέου οι κάλπες, ενώ θα επικεντρώσει την εκστρατεία του στη νεολαία, στις γυναίκες και στις περιοχές όπου υστέρησε στον πρώτο γύρο.
Σύμφωνα με ορισμένα ρεπορτάζ, μετά την ψυχρολουσία της περασμένης Κυριακής έχει ξεκινήσει εσωτερική συζήτηση στους κόλπους της αντιπολιτευόμενης συμμαχίας των έξι κομμάτων για τον λόγο που τα εκλογικά αποτελέσματα δεν ήταν τα προσδοκώμενα. Μάλιστα, στέλεχος του εθνικιστικού κόμματος iYi της Μεράλ Ακσενέρ εκμυστηρεύθηκε ότι, σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις, το 30% έως 40% της βάσης του κόμματος δεν ψήφισε τον Κιλιτσντάρογλου, με την επιλογή του οποίου είχε διαφωνήσει η αρχηγός του κόμματος».[15]
[1][1] Βλέπε σχετικά, ‘Τουρκικές εκλογές: «Βουβή» γκρίνια στην αντιπολίτευση, στο εθνικιστικό ρεύμα στρέφεται ο Κιλιτσντάρογλου,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ 18/05/2023, Τουρκικές εκλογές: «Βουβή» γκρίνια στην αντιπολίτευση, στο εθνικιστικό ρεύμα στρέφεται ο Κιλιτσντάρογλου | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr) Θεωρούμε εσφαλμένη, από πλευράς του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος του οποίου ηγείται ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, την εστίαση σε ζητήματα εκλογικής νοθείας και απάτης που μπορεί να συνέβησαν κατά την διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας. Γιατί όμως θεωρούμε θεωρητικά-επιστημολογικά, εσφαλμένη μία τέτοια στρατηγική; Πρώτον, διότι, δεν έχουν υπάρξει επίσημες και καταγεγραμμένες καταγγελίες περιπτώσεις εκλογικής νοθείας που μπορεί να έλαβε χώρα σε διάφορα εκλογικά τμήματα της επικράτειας, από πρόσωπα που συνδέονται με το κυβερνών κόμμα ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.’ Καταγγελίες ή αλλιώς, σχετικές αναφορές, δεν υπήρξαν ούτε από χώρες του εξωτερικού (από Δυτικές κατά προτίμηση), ούτε από διεθνείς οργανισμούς όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οπότε, για ποιον ή για ποιους λόγους ανακινείται ένα τέτοιο ζήτημα την στιγμή μάλιστα όπου η εκλογική διαδικασία εξελίχθηκε ομαλά, δίχως κανένα πρόβλημα, με τους ψηφοφόρους να προσέρχονται στα εκλογικά τμήματα, να ψηφίζουν και να αποχωρούν; (πέραν αυτού, δεν διακρίνουμε την ύπαρξη περιστατικών βίας μεταξύ εκλογέων που ψηφίζουν διαφορετικούς υποψηφίους και θεώρησαν πως βρήκαν την ευκαιρία να ‘ξεκαθαρίσουν τους προηγούμενους πολιτικούς λογαριασμούς τους’) Δεύτερον, μία τέτοια στρατηγική προσφέρει την ευκαιρία στον Τούρκο πρόεδρο να καταγγείλει (σε αυτό το σημείο, θα διατυπώσουμε, θεωρητικά-επιστημολογικά, την ακόλουθη υπόθεση εργασίας: Η ‘καταγγελία’ και μάλιστα η ‘καταγγελία’ όλων αυτών που του ‘επιτίθενται αδίκως’ συνιστά μία εκ των πλέον ‘αγαπημένων’ γλωσσικών και πολιτικών στρατηγικών που ακολουθεί ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αρέσκεται ενίοτε, όχι να πέφτει στο ύψος του καταγγέλλοντα, αλλά, να υποδύεται τον ‘αδικημένο,’ τον διαρκώς ‘πονεμένο,’ που δεν θα ‘συγχωρήσει’ όλους αυτούς παρά μόνο εάν αυτοί σπεύσουν να του ‘ζητήσουν συγγνώμη’), τον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου ο οποίος ήσαν εκ των πρώτων που ανακίνησαν ζήτημα εκλογικής νοθείας, και στελέχη της αντιπολίτευσης, για ‘υπερβολές’ και ‘ψεύδη,’ εμφανιζόμενος έτσι ως ο ‘υπερασπιστής’ της Τουρκικής Δημοκρατίας, την στιγμή όπου είναι ο ίδιος που έχει υπονομεύσει τις θεμελιώδες αρχές και αξίες που την διέπουν. Μία τέτοια καταγγελία, μπορεί να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις ώστε ο πρόεδρος του κόμματος ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης’ να καταστείλει εν τη γενέσει τους τις όποιες προσπάθειες συγκρότησης ενός ‘δημοκρατικού μετώπου’ εναντίον του, πράγμα που θεωρούμε πως αποτελεί μία εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεων για την ήττα του στις προεδρικές εκλογές της 28ης Μαϊου. Εν αντιθέσει με ό,τι πιστεύεται ευρύτερα, το κόμμα ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης’ δεν διαθέτει ένα «συγκροτημένο θεωρητικό υπόβαθρο», σύμφωνα με την διατύπωση του Θανάση Διαμαντόπουλου, παρά το γεγονός πως προέρχεται από την ‘μήτρα’ του Πολιτικού Ισλάμ (η έλλειψη ενός «συγκροτημένου θεωρητικού υπόβαθρου» συνιστά εκ των βασικότερων παραγόντων για τους οποίους δεν έχει καταφέρει να έρθει εγγύτερα με οργανώσεις όπως η Αιγυπτιακή ‘Μουσουλμανική Αδελφότητα’/Από την άλλη, δεν προσέλαβε ποτέ εκείνο τον φιλο-ευρωπαϊκό χαρακτήρα που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει την ‘πρώτη ύλη’ για την σταδιακή μετατροπή του σε ένα πολιτικό κόμμα που θα προσιδιάζει, από άποψη προφίλ και θέσεων, στα κλασικά ευρωπαϊκά Χριστιανοδημοκρατικά κόμματα/Αντ’ αυτού, και σε συνάρτηση με τις κεντρικές επιλογές της κυβέρνησης Ερντογάν σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, το κόμμα ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης’ διαμόρφωνε αντι-δυτικά, αντισημιτικά και αντι-αμερικανικές αφηγήσεις, πλησιάζοντας ή αλλιώς, θυμίζοντας, το ριζοσπαστικό, τριτοκοσμικό Ανδρεοπαπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980/Αυτός δεν ήσαν ένας τρόπος να επανεφεύρει τον εαυτό του και να εξισορροπήσει τις εντεινόμενες τάσεις ‘κρατικοποίησης’ του, αλλά, αντιθέτως, ένας τρόπος για την ανα-διαμόρφωση των νοοτροπιών, των στάσεων και των αντιλήψεων πολλών Τούρκων πολιτών, με στρατηγικό ζητούμενο το να πετύχει εκεί όπου απέτυχαν τέτοιου τύπου κόμματα όπως αυτό του Νεζμπετίν Ερμπακάν/Και χρήζει θεωρητικής-επιστημολογικής επισήμανσης το γεγονός πως το ‘ΑΚP’ πέτυχε τον στόχο του, σε σημαντικό βαθμό, ή τουλάχιστον σε ικανοποιητικό βαθμό, όπως επίσης, κάτι αντίστοιχο είχε πετύχει και το Ανδρεοπανδρεϊκό Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα τις δεκαετίας του 1970 και του 1980/Και τι εννοούμε λέγοντας κάτι τέτοιο; Εννοούμε πως ο καταστατικός αντι-Αμερικανισμός του, κάτι που σημαίνει πως το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε ως κλασικό αντι-Αμερικανικό κόμμα, και δεν απέκτησε εν συνεχεία αντι-Αμερικανικά χαρακτηριστικά σε επίπεδο προγραμματικού λόγου, συνέβαλλε δραστικά στην αλλαγή στάσεων, νοοτροπιών, αντιλήψεων και πεποιθήσεων Ελλήνων πολιτών, και, συνεπεία αυτού, στη διαμόρφωση ενός αντι-Αμερικανικού ‘ρεύματος’ εντός ελληνικής κοινωνίας ‘ίχνη’ του οποίου διατηρούνται μέχρι και σήμερα), στοιχείο που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός τέτοιου ‘δημοκρατικού μετώπου’ σε περίπτωση που συγκροτούνταν εν όψει δευτέρου γύρου. Και οι προϋποθέσεις υπάρχουν με τρόπο που δεν συνέβη σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Τρίτον, μία τέτοια στρατηγική μπορεί να συντελέσει, εάν ειδικά δεν συνοδευθεί από την κατάθεση στοιχείων που να τεκμηριώνουν τις καταγγελίες, στην αποξένωση αφενός μεν της κατηγορίας «ενδιάμεσων ψηφοφόρων» (median voter), κατά τους Βασιλική Γεωργιάδου & Downs, οι οποίοι «κουρνιάζουν» στο Κέντρο και αναμένουν να ακούσουν προτάσεις επί των διαφόρων προβλημάτων, πάνω στο πως θα κυβερνηθεί η χώρα, πάνω στο πως σκοπεύει να αποκαταστήσει την συνταγματική τάξη ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, αντιμετωπίζοντας τουλάχιστον με σκεπτικισμό καταγγελίες περί νοθείας που επισκιάζουν τις προτάσεις (οφείλουμε να επισημάνουμε, θεωρητικά-επιστημολογικά, πως εδώ ισχύει αυτό που λέγεται κατά κόρον ως θεωρητική διαπίστωση και εκλογική πραγματικότητα: ‘Το Κέντρο δίνει την νίκη στις εκλογές/Έτσι και στην Τουρκία, η κατηγορία των «ενδιάμεσων εκλογέων» που μελετούν προτού καταλήξουν σε κάποια απόφαση, είναι ικανή να κρίνει σε σημαντικό βαθμό το εκλογικό αποτέλεσμα), και ωθώντας τους να πουν (κάποιοι εξ αυτών), ‘πάλι τα ίδια,’ και, αφετέρου δε, στην αποξένωση της κατηγορίας των αμφιταλαντευόμενων ψηφοφόρων που ναι μεν στράφηκαν με ‘βαριά καρδιά’ και επιφυλάξεις υπέρ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον πρώτο εκλογικό γύρο, αλλά τώρα, αμφιταλαντεύονται εκ νέου και σκέφτονται σοβαρά το ενδεχόμενο να ψηφίσουν Κιλιντσάρογλου. Εμμένοντας στο θέμα της νοθείας, εκουσίως τοποθετείς τον εαυτό σου στην πλευρά της διαμαρτυρίας ενώ αντίθετα αυτό που διακυβεύεται είναι η εξουσία και η κατάκτηση της, δυσαρεστώντας τους αμφιταλαντευόμενους εκλογείς που περιμένουν να ακούσουν κάτι θετικό, κάτι ελπιδοφόρο και όχι κάτι ‘σκοτεινό’ και μαύρο, και θέτοντας τις βάσεις ώστε να αισθανθούν τελικά ‘δικαιωμένοι’ για την επιλογή τους στον πρώτο εκλογικό γύρο. Εάν συμβεί αυτό, εκμηδενίζονται οι ελπίδες εγκατάλειψης του Ταγίπ Ερντογάν και υπερψήφισης του Κεμάλ Κιλιντσάρογλου. Τέταρτον, δεν συμβάλλει στην συσπείρωση του αντιπολιτευόμενου μπλοκ, εκεί όπου οι ήδη υπαρκτές διαφορετικές προσεγγίζεις για ένα τέτοιο ζήτημα (η κρισιμότητα των Τουρκικών προεδρικών εκλογών και το μεγάλο ενδιαφέρον που επέδειξαν χώρες και οργανισμοί για την ομαλή διεξαγωγή τους, απέτρεψαν το ημι-αυταρχικό καθεστώς του Τούρκου προέδρου από το να επιχειρήσει κάποια εκλογική νοθεία), δύνανται να μεγεθυνθούν περαιτέρω, δημιουργώντας προβλήματα στην απρόσκοπτη τέλεση της προεκλογικής εκστρατείας Κιλιντσάρογλου. Ο οποίος, ως επικεφαλής ενός ιστορικού Τουρκικού πολιτικού κόμματος, έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος με το ερώτημα περί «αποτίναξης» του Ερντογανικού παρελθόντος, πρόσφατου και μη (έχουμε κατά νου την προσέγγιση του G. Ozturan), ή αντίθετα, οικειοποίησης κάποιων χαρακτηριστικών του. Τι κάνει σε αυτή την περίπτωση; Πως μπορεί να ευαγγελισθεί το ‘νέο’ δίχως να ‘σκοτώσει’ πλήρως το ‘παλαιό;’ Πως να ανταγωνισθεί ή αλλιώς, να αντιπαρατεθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τον Ερντογανικό «άξονα εθνικής ταυτότητας», κατά τον Αντώνη Έλληνα, όταν δεν έχει φροντίσει τόσο καιρό, να συγκροτήσει έναν τέτοιο; Τα ερωτήματα είναι σημαντικά και ο χρόνος πιέζει πολύ πλέον. Βλέπε σχετικά, Γεωργιάδου, Βασιλική., ‘Οι προκλήσεις του πολιτικού κέντρου και η διεκδίκηση των μετριοπαθών εκλογέων,’ Ενημερωτική Ιστοσελίδα ‘Lifo,’ 15/01/2023, Οι προκλήσεις του πολιτικού κέντρου και η διεκδίκηση των μετριοπαθών εκλογέων | LiFO Bλέπε επίσης, Ozturan, G., ‘Rise of radical right in the Balkans during Europeanization process. Comparative cases of Greek LAOS and Bulgarian ATAKA parties,’ Lambert Academic Publishing, Saarbrucken, 2010. Ellinas, Antonis., ‘The media and the far right in Western Europe. Playing the nationalist card,’ New York, Cambridge University Press, New York, 2010. Dows, Antony., ‘Οικονομική θεωρία της Δημοκρατίας,’ Πρόλογος-Επιμέλεια: Κατσούλης, Η. Μετάφραση: Αθανασίου, Θ. & Σταματάκης, Ν. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1990. Βλέπε και, Διαμαντόπουλος, Θανάσης., ‘Το κομματικό φαινόμενο: Μορφές, συστήματα, οικογένειες κομμάτων,’ Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1993, σελ. 436. Λαμβάνοντας υπόψιν τις θεωρητικές μελέτες των Stark & των Κωνσταντινίδη και Κατσανίδου, θα θέσουμε στο προσκήνιο της ανάλυσης τα εξής ερωτήματα: Ποιο ή ποια ήσαν τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέχθηκε ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου ως ο υποψήφιος έξι αντιπολιτευόμενων πολιτικών κομμάτων; Ήσαν η «εκλογιμότητα» του, δηλαδή η ικανότητα του να επικρατήσει επί του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Όχι, θα απαντήσουμε, καθότι στο παρελθόν, έχει ηττηθεί σε εκλογική αναμέτρηση από τον Τούρκο πρόεδρο. Και όχι μόνο μία φορά. Ήσαν η «αποδοχή» του μεταξύ των μελών των κομμάτων της αντιπολίτευσης; Όχι, θα απαντήσουμε και πάλι, καθότι κατά το χρονικό διάστημα που ασκεί τα καθήκοντα προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, δεν έχει ξεχωρίσει για τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται. Για τις καινοτόμες προτάσεις και ιδέες που έχει εισφέρει στην πολιτική ‘αρένα.’ Άρα, ποιο μπορεί να είναι το βασικό κριτήριο που ώθησε τις ηγεσίες (κυρίως), αυτών των κομμάτων να υποστηρίξουν την υποψηφιότητα του; Το γεγονός πως θεωρήθηκε η ‘λιγότερο κακή επιλογή’ ή αλλιώς, διαφορετικά ειπωμένο, η πλέον ανώδυνη, ιδίως μετά την άρνηση των δύο δημάρχων των μεγαλύτερων Τουρκικών πόλεων Εκρέμ Ιμάμογλου (Κωνσταντινούπολη) και Μανσούρ Γιαβάς (Άγκυρα0), να διεκδικήσουν να είναι αυτοί οι προεδρικοί υποψήφιοι. Ή έστω ο ένας εξ αυτών. Και η έκφραση ‘η πλέον ανώδυνη επιλογή’ σημαίνει πως σε περίπτωση ήττας του, οι επιπτώσεις αυτές θα είναι διαχειρίσιμες (ιδίως εάν η διαφορά μεταξύ των δύο υποψηφίων είναι οριακή/Μη στρατηγική ήττα), περισσότερο από τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης που τον στήριξαν και λιγότερο από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα. Σημαίνει πως δεν ‘καίγεται’ το πολιτικό κεφάλαιο κανενός σημαντικού στελέχους της αντιπολίτευσης, παρά μόνο του ιδίου, καθότι, είναι περίπου αναμενόμενο πως σε περίπτωση νέας εκλογικής ήττας δεν θα έχει την δυνατότητα να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την διεκδίκηση της Τουρκικής προεδρίας. Τις ευθύνες κατά κύριο λόγο θα τις επωμισθεί ο ίδιος, αν κάτι τέτοιο δεν είναι ορθό. Σημαίνει πως, λόγω χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασίας, ο ίδιος δύσκολα θα αντιδράσει σε περίπτωση όπου μετά την ενδεχόμενη εκλογική του ήττα, θα δεχθεί προσωπικά πυρά, με μέλη του κόμματος του να ζητούν την παραίτηση του και να την έχουν. Βλέπε και, Stark, L., ‘Choosing a leader: Party leadership contests in Britain from Macmillan to Blair,’ Basingstoke, Macmillan, 1996. Επίσης, Κωνσταντινίδης, Γιάννης., & Κατσανίδου, Αλεξία., ‘Αρχηγοί σε δεύτερο ρόλο πριν και μετά την αλλαγή τρόπου εκλογής κομματικής ηγεσίας’, Περιοδικό Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Ηθικής και Πολιτικής Θεωρίας, Τεύχος 27, 2011, Διαθέσιμο στο: Προβολή του Αρχηγοί σε δεύτερο ρόλο πριν και μετά την αλλαγή τρόπου εκλογής κομματικής ηγεσίας (ekt.gr)
[2] Σαφώς, δεν θα πρέπει να αναμένεται πως η σύγκρουση μεταξύ Ερντογάν και Κιλιντσάρογλου θα «αφήσει εποχή», κατά τα πρότυπα της αντίστοιχης σύγκρουσης μεταξύ Σοφοκλή Βενιζέλου και Νικολάου Πλαστήρα «για το ποιος θα γινόταν πρωθυπουργός την περίοδο 1950-51», όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο Θανάσης Διαμαντόπουλος. Όμως, το γεγονός αυτό δεν αναιρεί το ό,τι η πολιτική σύγκρουση μεταξύ των δύο πολιτικών ηγετών έχει ενταθεί, με τους δύο να διαγκωνίζονται πάνω στο ποιος θα καταφέρει να πείσει περισσότερους (ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει ένα ‘ελάττωμα’: Δεν μπορεί να υποκριθεί πως είναι ‘κάποιος άλλος’ από ότι δείχνει, πως είναι ένας ‘απλός πρόεδρος’), πολίτες. Μάλιστα, τα προεκλογικά επιτελεία προσωποποιούν έτι περαιτέρω την προεκλογική σύγκρουση (με εκείνο το χαρακτηριστικό ύφος του πολιτικού που ‘πάντα λέει κάτι ξεχωριστό και ιδιαίτερο,’ που ‘κάνει την χάρη που σας/μας μιλά,’ ο αρχηγός του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Προοδευτική Συμμαχία, Αλέξης Τσίπρας, τόνισε κατά την διάρκεια προεκλογικής του συνέντευξης στον τηλεοπτικό σταθμό ‘Mega Channel,’ πως στοχεύει στο να προσελκύσει ψηφοφόρους της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής, που δεν μπόρεσε να αποκτήσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου του 2019/Μάλλον όμως, ήθελε να αναφερθεί στους δυνητικούς ψηφοφόρους του απαγορευμένου κόμματος του προφυλακισμένου Ηλία Κασιδιάρη ‘Έλληνες’, καθότι, η διεκδίκηση έστω ενός τμήματος ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής, του 2019, δεν θεωρούμε πως αρκεί για να καταφέρει να υπερβεί ο ΣΥΡΙΖΑ το όριο του 31-32%, πολλώ δε μάλλον για να επικρατήσει στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές/Εκτιμούμε πως επέλεξε την αναφορά στην Χρυσή Αυγή προκειμένου να περιορίσει το εύρος των πιθανών ερωτήσεων που θα μπορούσε να δεχθεί από τους δημοσιογράφους Ράνια Τζίμα και Γιάννη Πρετεντέρη σχετικά με την στάση του κόμματος του την περίοδο όπου στο Κοινοβούλιο ψηφίζονταν η διάταξη που απαγόρευε την συμμετοχή του κόμματος ‘Έλληνες’ στις βουλευτικές εκλογές/Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Σημαίνει πως ήθελε μόνο να δεχθεί 1-2 ερωτήσεις: Πέραν αυτού, τίποτα/Η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στη διεκδίκηση των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής ή των ‘Ελλήνων,’ δεν πρέπει να ξενίζει και να εκπλήσσει, κύρια εάν προσμετρήσουμε παράγοντες όπως είναι οι κάτωθι: Πρώτον, την λαϊκιστική και «ψηφοθηρική» στρατηγική που εφαρμόζει, την τελευταία δεκαετία το συγκεκριμένο κόμμα, για να δανεισθούμε την ορολογία των Μαραντζίδη και Ρόρη, κάτι που κατά κύριο λόγο συνέβη προ των πρώτων βουλευτικών εκλογών του 2012, όταν οι τότε εκλογείς του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κινήματος Αλλαγής, αποτέλεσαν στόχο μίας φανερής ‘εκστρατείας γοητείας’ που ως μόνο στόχο είχε τον προσεταιρισμό τους/Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, ο ΣΥΡΙΖΑ, αμβλύνει τα βασικά χαρακτηριστικά της «επίσημης ιδεολογίας» του, κατά τους Keith & Charalambous, κάνοντας χρήση ‘ευρύχωρων’ αφηγημάτων που έχουν ένα τέτοιο πρόσημο, ώστε να μπορούν να γίνουν άμεσα αντιληπτά και αναγνωρίσιμα από εκλογείς που ανήκουν σε δραστικά διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, μετασχηματιζόμενος στιγμιαία σε ένα πολυσυλλεκτικό ή ακόμη, και σε ένα παν-συλλεκτικό πολιτικό κόμμα∙ Δεύτερον, την ‘ανάγκη’ του να φανεί έστω και προς το τέλος της προεκλογικής εκστρατείας, ως κόμμα που ‘υπερασπίζεται την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία,’ επιχειρώντας να διορθώσει το λάθος της ψήφισης της κυβερνητικής διάταξης, με την διεκδίκηση των συγκεκριμένων ψηφοφόρων, προκειμένου αυτοί να μην καταστούν ‘εχθροί’ της Ελληνικής, Φιλελεύθερης Δημοκρατίας/Στην επιχειρηματολογία Τσίπρα δεν διαφάνηκε καμία πρόθεση αναγνώρισης του ‘λάθους,’ αλλά, εμμέσως πλην σαφώς, ‘ίχνη’ παραδοχής τύπου ‘κάναμε ένα λάθος. Τώρα αφήστε μας να το διορθώσουμε’/Η γλωσσική έκφραση ‘απλοί ψηφοφόροι’ που χρησιμοποίησε, καθίσταται όσο γενικόλογη και ασαφής χρειάζεται, ώστε να μην τεθεί εκ των προτέρων καμία δικλείδα ασφαλείας ως προς το ποιοι διεκδικούνται/Διεκδικήσιμοι καθίστανται ‘όλοι,’ και μεταξύ αυτών, και εκείνοι που αμφισβητούν και απορρίπτουν την Φιλελεύθερη Δημοκρατία και τις αξίες της, χάριν αυταρχικών καθεστώτων και ισχυρών αυταρχικών ηγετών όπως είναι οι Βλαντίμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν/Τρίτον, λόγω των ακραίων λαϊκιστικών χαρακτηριστικών που λαμβάνει ο αντι-Μητσοτακισμός που διακατέχει το Αριστερό κόμμα, πράγμα που το ωθεί να επιχειρεί τα ‘πάντα’, προκειμένου να του στερήσει και την εκλογική νίκη, αλλά, και το ενδεχόμενο απόκτησης της αυτοδυναμίας), θέτοντας στο επίκεντρο την παράμετρο που ακούει στο όνομα «υδραυλική της αλληλοδιείσδυσης», σύμφωνα με τον Luhmann. Η «υδραυλική της αλληλοδιείσδυσης» έχει σχέση με το ό,τι μέσα σε μία τέτοια αρκούντως δυναμική συγκυρία, οι δύο ηγέτες και τα επιτελεία τους, μετέρχονται όλων των απαραίτητων ή αλλιώς, των διαθέσιμων ‘μέσων’ προκειμένου ο ένας να ‘εξουδετερώσει’ τον άλλο, στο λεπτό σημείο όπου η αλληλοεξουδετέρωση είναι μη επιτρεπτή στρατηγική, διότι δεν προσφέρει στρατηγικό πλεονέκτημα, τουλάχιστον στον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου. Σε περίπτωση αλληλοεξουδετέρωσης, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αναμένεται να πληγεί σε σημαντικό βαθμό. Προς ώρας, η σύγκρουση τους, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, θυμίζει την αντίστοιχη μεταξύ του ‘Ρόκι Μπαλμπόα’ (Σιλβέστερ Σταλόνε) και του Ρώσου ‘Ιβάν Ντράγκο’ (Ντολφ Λούντγκρεν), με τον ‘Ιβάν Ντράγκο’ (Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) να διατηρεί το πλεονέκτημα (σωματική δύναμη-ικανοποιητικό προβάδισμα/Ταχύτητα-Ικανότητα αφομοίωσης των ‘θέλω’ του εκλογικού σώματος), και να γνωρίζει πως να το διατηρήσει, και τον ‘Ρόκι Μπαλμπόα-Κιλιντσάρογλου’ να διαθέτει ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα: Τον γλωσσικό τρόπο (στον ‘Ρόκι’ το βασικό του πλεονέκτημα ήσαν η πολύ καλή φυσική του κατάσταση), να ‘προκαλέσει’ τον Ερντογάν, εξαναγκάζοντας να απαντήσει, και, σε ένα δεύτερο επίπεδο, να ‘κουραστεί’ (όσο πιο ‘κουρασμένος’ σωματικά και διανοητικά ο Τούρκος πρόεδρος, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες να υποπέσει σε λάθη που μπορεί να του κοστίσουν/Και πως μπορεί να προκύψει η κούραση; Μπορεί να προκύψει εάν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλείται συνεχώς να απαντά στον συνυποψήφιο του) την στιγμή όπου ο ίδιος θέλει μία όσο το δυνατόν πιο ‘αναίμακτη’ και ήσυχη προεκλογική εκστρατεία. Με την σειρά του, ο ‘Ιβάν Ντράγκο-Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν’ οφείλει να κρατήσει την υπομονή του, καθότι, σε αντίθετη περίπτωση, η αδημονία να θέσει ‘νοκ άουτ’ τον αντίπαλο του, μπορεί (τα χτυπήματα πρέπει να είναι αλλεπάλληλα και να προκαλούν μικρές ζημίες και όχι δύο δυνατά και οριστικά), να δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα επιφέρει, θέτοντας τις βάσεις ώστε να εισέλθει στον ‘αστερισμό του άγχους.’ Και ο ‘αγχώδης’ Ερντογάν, ο Ερντογάν που αρχίζει και ανησυχεί σφόδρα για το ενδεχόμενο της εκλογικής του ήττας, είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο, εφόσον μάλιστα σε κανένα σημείο της διεξαγόμενης προεκλογικής εκστρατείας ο Τούρκος πρόεδρος δεν επέδειξε άγχος. Βλέπε σχετικά, Μαραντζίδης, Νίκος., & Ρόρη, Λαμπρινή., ‘Μεταβαλλόμενοι στόχοι, μεταβαλλόμενες συμμαχίες. Το ΚΚΕ και ο κομματικός ανταγωνισμός στη Μεταπολίτευση,’ Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Ηθικής και Πολιτικής Θεωρίας, Τεύχος 25, 2010. Βλέπε και, Keith, D., & Charalambous, G., ‘On the (non) distinctiveness of Marxism-Leninism: Τhe Portuguese and Greek communist parties compared,’ Communist and Post-communist Studies, Volume 49, No 2. 2016, σελ. 147-161. Κάτι που δεν έχει επισημανθεί στα καθ’ ημάς, είναι το ό,τι το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής αυτομάτως θέτει στο προσκήνιο και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο ρόλος της οποίας, αν και δεν εκφεύγει του ρυθμιστικού του πλαισίου, όπως ορίζει και το Σύνταγμα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθότι καλείται να επιβλέψει με θεσμικά και συνταγματικά προσήκοντα τρόπο την διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Για την ρητορική του Αλέξη Τσίπρα, βλέπε και, Σαδανά, Γεωργία, ‘Τσίπρας: Προανακριτική για τον πρωθυπουργό, «φλερτ» με τους ψηφοφόρους Κασιδιάρη,’ Ιστοσελίδα εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 18/05/2023, Τσίπρας: Προανακριτική για τον πρωθυπουργό, «φλερτ» με τους ψηφοφόρους Κασιδιάρη (protothema.gr) Βλέπε και, Διαμαντόπουλος, Θανάσης., ‘Το κομματικό φαινόμενο: Μορφές, συστήματα, οικογένειες κομμάτων…ό.π., σελ. 341. «Ταυτόχρονα, ωστόσο, αίσθηση προκάλεσε το γεγονός ότι ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απηύθυνε κάλεσμα για πρώτη φορά προς τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής, δηλαδή τους απλούς πολίτες που ψήφιζαν το νεοναζιστικό μόρφωμα. «Η μάχη με τον φασισμό είναι μια καθημερινή μάχη» περιέγραψε χαρακτηριστικά ο κ. Τσίπρας, για να προσθέσει πως «και στόχος δικός μας είναι αυτούς τους ανθρώπους που θα ψήφιζαν τη Χρυσή Αυγή, να τους πάρουμε, να τους κερδίσουμε από τις γραμμές της Ακροδεξιάς και από τις γραμμές της αντιδημοκρατικής ιδεολογίας και στάσης και να τους εξηγήσουμε ότι δεν αντισυστημικό πράγμα να ψηφίζεις Χρυσή Αυγή». Βλέπε και, Luhmann, Niklas., ‘Social Systems,’ Μετάφραση: Bednarz John, Jr. & Baecker, Dirk. Stanford, Stanford University Press, 1995.
[3] Ένα αρνητικό στοιχείο όσον αφορά τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι το γεγονός πως δεν έχει φροντίσει να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις της διαδοχής του (δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ομαλή διαδοχή), στην προεδρία του κόμματος ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης,’ με αποτέλεσμα, σε περίπτωση εκλογικής ήττας, πολλώ δε μάλλον, μεγάλης εκλογικής ήττας (τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί εκ των προτέρων), να προκύπτουν αρκετές πιθανότητες για την εκδήλωση εσωκομματικής έντασης. Όλα αυτά τα χρόνια, συνεπεία και της ημι-αυταρχικής στροφής που έχει επιχειρήσει ο Τούρκος πρόεδρος, δεν έχει προκύψει, άτυπα ή μη, ένα νούμερο ‘2’ εντός του κόμματος και της κυβέρνησης που θα μπορέσει να έχει ρυθμιστικό ρόλο την επομένη των εκλογών, είτε για να εγγυηθεί την ομαλή μετάβαση στην μετα-Ερντογάν εποχή (είναι τελείως ‘ξένο’ και άγνωστο στην πολιτική κουλτούρα Ερντογάν το να αναλάβει αντιπολιτευτικά καθήκοντα, περιοριζόμενος σε θέση απλού βουλευτή/Μπορεί να αποδεχθεί το ισχυρό ‘Εγώ’ του κάτι τέτοιο; Αυτή είναι η βασικότερη προϋπόθεση για να συνεχίσει να ασκεί καθήκοντα προέδρου του κόμματος ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης’), είτε για να αναλάβει προσωρινά την ηγεσία του κόμματος, φροντίζοντας για τον ορισμό ημερομηνίας πραγματοποίησης εσωκομματικών εκλογών για την εκλογή νέας ηγεσίας. Σε αυτές τις προεδρικές εκλογές, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και υπουργοί της κυβέρνησης του όπως είναι ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, δεν επιχείρησαν να εφαρμόσουν τακτικές ‘Gerrymander’. Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Δίνουμε τον λόγο στον Θανάση Διαμαντόπουλο: «Gerrymander ονομάζεται (από το όνομα Gerry του κυβερνήτη της Μασαχουσέτης το 1812) η τακτική κοψίματος και συρραφής των εκλογικών περιφερειών κατά τρόπο που να διασφαλίζονται σίγουρες- και αν είναι δυνατόν οριακές ώστε να μην χάνονται ψήφοι- πλειοψηφίες για το κυβερνών κόμμα. Ένα αποτυχημένο, δε, λόγω κακών υπολογισμών, Gerrymander ονομάζεται Tullymander από το όνομα του Ιρλανδού υπουργού Tully που το 1974 οδήγησε σε ήττα την κυβέρνηση στην οποία μετείχε , γιατί με τις τεχνικές συρραφές περιφερειών που επιχείρησε δεν πέτυχε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα». Άρα λοιπόν, ο πρόεδρος Ερντογάν και οι συν αυτών δεν επιχείρησαν να εφαρμόσουν ένα ‘Gerrymander’ ως ‘υποκατάστατο’ της εκλογικής νοθείας, ‘κόβοντας’ και επανασυστήνοντας εκλογικές περιφέρειες με τέτοιον τρόπο ώστε να ευνοηθούν στις εκλογές (ας μην ξεχνάμε πως στην Τουρκία είχαμε και βουλευτικές εκλογές), ο ίδιος και το κόμμα του οποίου ηγείται. Η επαγρύπνηση μελών του δικαστικού σώματος αλλά και δημοσιογράφων, έθεσε εμπόδια σε μία τέτοια εξέλιξη. Πέραν όμως αυτού καθαυτού του ‘Gerrymander’, υπάρχει και το παθητικό ‘Gerrymander,’ εκεί όπου «δημογραφικές εξελίξεις ή μετακινήσεις πληθυσμών- που με βάση την αρχή της ίσης αντιπροσώπευσης των περιφερειών θα έπρεπε να οδηγήσουν σε αντίστοιχες μεταβολές τους- παραγνωρίζονται προκειμένου να ευνοηθεί το κυβερνητικό κόμμα». Η μεταβολή που επήλθε στην κατανομή των εδρών συγκεκριμένων εκλογικών περιφερειών, στα καθ’ ημάς, ως απόρροια της μείωσης του πληθυσμού τους, όπως κατέδειξαν τα αποτελέσματα της απογραφής του 2021, ήσαν υποδειγματική, μη αφήνοντας περιθώρια για την υποβολή οποιανδήποτε αντιπολιτευτικής ένστασης για τον τρόπο με τον οποίο έλαβε χώρα η όλη διαδικασία. Αντιθέτως, η μετατροπή διεδρικών περιφερειών σε μονοεδρικές (στην Τουρκία δεν υπήρξε τέτοιο θέμα) μπορούμε να πούμε πως δεν ευνοεί την Νέα Δημοκρατία, η οποία, το πιθανότερο θα ήσαν πως θα εξέλεγε δύο βουλευτές στον νομό Καστοριάς, που παραδοσιακά αποτελεί ένα από τα εκλογικά της ‘κάστρα.’ Και όμως, η ομαλή προσαρμογή του εκλογικού συστήματος στις νέες εξελίξεις, δεν πιστώθηκε, απλοϊκά και εσφαλμένα, στα επιτεύγματα της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας την περίοδο 2019-2023. Βλέπε και, Διαμαντόπουλος, Θανάσης., ‘Το κομματικό φαινόμενο: Μορφές, συστήματα, οικογένειες κομμάτων…ό.π., σελ. 333-334.
[4] Ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου δεν έχει φήμη πολιτικού που μπορεί να διαπράξει εύκολα κάποιο λάθος, αν και αρκετές φορές κάνει χρήση λαϊκιστικού τύπου, αφηγήσεων, κάτι που διεφάνη και κατά την διάρκεια αυτής της προεκλογικής εκστρατείας. Δεν δύναται να υποστηρίξουμε σε αυτό το σημείο της ανάλυσης μας, πως ένα λάθος και δη ένα γλωσσικό-πολιτικό λάθος μπορεί να εμπεριέχει εντός του αρκετές δόσεις «τυχαιότητας», σύμφωνα με την διαπίστωση της Hayles, δηλαδή να πραγματοποιείται κατά τύχη, σε μέρος και από άτομο που κανείς δεν περιμένει. Εάν εστιάσουμε την ανάλυση μας στην περίπτωση του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, μπορούμε να επισημάνουμε πως η αναφορά του στην ‘Πολιτεία’ του Πλάτωνα πριν από λίγο καιρό, περισσότερο προσελήφθη ως ‘λάθος’ και δη ως ‘μείζον λάθος’ από διάφορους ‘γλωσσαμύντορες’ και ‘γνώστες’ που αρέσκονται να κάνουν επίδειξη των θεωρούμενων ως γνώσεων τους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το ‘Twitter.’ Ο δήμαρχος Αθηναίων μίλησε συγκεκριμένα (το ‘λάθος’ του επικεφαλής του κόμματος ‘ΜΕΡΑ 25’ Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος κατά την διάρκεια προεκλογικής ομιλίας του στο Ηράκλειο της Κρήτης χαρακτήρισε τους παρευρισκόμενους ως ‘συντρόφους του ΣΥΡΙΖΑ’ ήσαν στιγμιαίο, πράγμα που σημαίνει πως είναι δύσκολο έως πολύ δύσκολο να επαναληφθεί ξανά/Το λάθος αυτό μπορεί να οφείλεται σε λόγους όπως είναι η ύπαρξη αρκετού κόσμου που έσπευσε να παρακολουθήσει την ομιλία του και του θύμισε ασυναίσθητα, εκείνη την στιγμή, την περίοδο της διακυβέρνησης Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Ανεξαρτήτων Ελλήνων, τότε που και ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών απευθύνονταν σε μεγαλύτερα ακροατήρια/Αυτή η ενθύμηση αρκούσε για να ‘βραχυκυκλώσει’ έστω και στιγμιαία, την ροή του λόγου του, επιφέροντας το ήσσονος σημασίας λάθος/Ένας δεύτερος λόγος μπορεί να είναι η ύπαρξη στο ακροατήριο, στις μπροστινές θέσεις, ατόμων που βρίσκονταν παλαιότερα στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ: Η θέαση τους από τον Γιάνη Βαρουφάκη και η αναγνώριση τους του προκάλεσε τέτοια απορία ώστε η αναφορά στον ΣΥΡΙΖΑ και όχι στο ‘ΜΕΡΑ 25’ να απευθύνεται αποκλειστικά σε αυτούς και να σημαίνει ‘πότε ενταχθήκατε στο κόμμα μας; Μέχρι πριν από λίγο καιρό στον ΣΥΡΙΖΑ δεν ανήκατε’;/ Ένας τρίτος λόγος μπορεί να είναι η ύπαρξη συσσωρευμένης σωματικής και ψυχο-συναισθηματικής κόπωσης ως απόρροια της πραγματοποίησης μίας έντονης προεκλογικής εκστρατείας που πλέον έχει φθάσει στο τέλος της/Και πάλι όμως, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για καθαυτό λάθος ή αλλιώς, για ένα «ενδογλωσσικό λάθος», σύμφωνα με τους Μπέλλα και Τζιμώκα, όσο για ένα γλωσσικό ‘μπέρδεμα’ εύκολα εντοπίσιμο το οποίο διορθώνεται πολύ εύκολα και δίχως οποιαδήποτε άλλη γλωσσική παρεμβολή, πλην της αντικατάστασης του ονόματος ‘ΣΥΡΙΖΑ’ από το ορθό όνομα που είναι το ‘ΜΕΡΑ 25’/Πιο πάνω, μιλήσαμε, γλωσσολογικώ τω τρόπω, για ένα λάθος στιγμιαίο, δηλαδή για ένα λάθος που είναι πολύ δύσκολο να επαναληφθεί στο μέλλον/Πέραν αυτού, το ‘λάθος’ Βαρουφάκη ή αλλιώς, το ‘μπέρδεμα’ Βαρουφάκη προσδιορίζεται ως ‘στιγμιαίο’ διότι είναι πολύ δύσκολο να επαναληφθεί για δεύτερη φορά, κατά την διάρκεια της ίδιας ομιλίας που είναι εξω-κειμενική ομιλία/Η διατύπωση του ιδίου σε ύπαρξη «τραυμάτων» στα οποία οφείλεται αυτό το γλωσσικού τύπου ‘μπέρδεμα’ κρίνεται από εμάς τουλάχιστον ως υπερβολική, καθότι επ’ ουδενί ένα τέτοιο ‘μπέρδεμα’ δεν παραπέμπει ή δεν θυμίζει ψυχο-συναισθηματικό ‘τραύμα’ το οποίο ο φορέας του πασχίζει να ‘ξορκίσει’), για τις εκσκαφές που πραγματοποιούνται στο χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Ως προς αυτό, ο Κώστας Μπακογιάννης, ανασημασιοδότησε με γλωσσικό τρόπο, την Πλατωνική ‘Πολιτεία’ (είναι απλοϊκό να πιστεύει κάποιος πως ο δήμαρχος Αθηναίων δεν γνωρίζει πως η ‘Πολιτεία’ του Πλάτωνα είναι βιβλίο), ώστε αυτή να θυμίζει τον ‘χώρο’ όπου αυτή την στιγμή γίνονται εργασίες ανασκαφών (η έννοια της ‘Πολιτείας’ φέρει και ένα χωροταξικό περιεχόμενο), δηλώνοντας πως εάν ολοκληρωθούν επιτυχώς οι εργασίες τότε μία ολόκληρη ‘Πολιτεία’ (η έννοια της ‘Πολιτείας’ έχει και χωροταξικό περιεχόμενο) θα αναδυθεί στην επιφάνεια, η Ακαδημία Πλάτωνος. Οπότε, η Πλατωνική ‘Πολιτεία’ ως βιβλίο ή ως πολλά βιβλία σε ένα, συνειδητά εκπίπτει από τα υψηλά της νοηματικά βάθρα και μετατρέπεται σε πολιτεία υπό την έννοια του χώρου, της οργανωμένης και οριοθετημένης κοινότητας στην οποία δίδασκε ο φιλόσοφος. Ακαδημία σημαίνει πολιτεία και πολιτεία σημαίνει ακαδημία, στο γλωσσικό σύστημα του δημάρχου Αθηναίων, κάτι που συνεπάγεται πως όλοι όσοι επιθετικά μίλησαν για ‘λάθος’ (το ‘λάθος’ είναι δικό τους και όχι του δημάρχου) παρέβλεψαν να προβούν σε μία ανάλυση όχι του τι είπε ο Κώστας Μπακογιάννης, αλλά του τι εννοούσε, διακατεχόμενοι από μία προκατάληψη προς το πρόσωπο του δημάρχου. Βλέπε σχετικά, Μπέλλα, Σπυριδούλα., ‘Η δεύτερη γλώσσα. Κατάκτηση και διδασκαλία,’ Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2011. Βλέπε και, Τζιμώκας, Δημήτριος., ‘Γραμματικά λάθη των μαθητών της νέας ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και η κωδικοποίησή τους βάσει ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων,’ Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2018, Διαθέσιμη στο:
Γραμματικά λάθη των μαθητών της νέας ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και η κωδικοποίησή τους βάσει ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων (didaktorika.gr) Και, Hayles, Katherine. N., ‘How we became posthuman: Virtual bodies in Cybernetics,’ Literature and Informatics, Chicago and London, The University of Chicago Press, 1999. Ακόμη (υποθετικό σενάριο) και σε περίπτωση που διαπράξει κάποιο πολιτικό ή γλωσσικό λάθος (‘λάθος’ θα είναι να καταφερθεί με άσχημο τρόπο εναντίον στελεχών του κόμματος ‘Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης’) μέσα στο χρονικό διάστημα που απομένει έως την διεξαγωγή του δεύτερου εκλογικού γύρου, ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου οφείλει να το παραδεχθεί με σθένος, και όχι να αποφύγει για κάποιες ημέρες την έκθεση προκειμένου αυτό να περιέλθει σε κατάσταση λήθης. Άλλως πως, δεν πρέπει να λειτουργήσει σαν την ‘Jenny’ από την κινηματογραφική ταινία ‘Φόρεστ Γκαμπ,’ η οποία όποτε διέπραττε μαζεμένα λάθη και ένιωθε πως η ζωή της έχει φθάσει σε αδιέξοδο λόγω των επιλογών της, τότε επέστρεφε στο ‘ασφαλές’ και λιγότερο εκτεθειμένο στις προκλήσεις του καιρού και στην πραγματικότητα, καταφύγιο που άκουγε στο όνομα ‘Φόρεστ Γκαμπ.’
[5] Ο Τούρκος πρόεδρος και εκ νέου υποψήφιος για την προεδρία της χώρας, δεν έχει επιχειρήσει να προσεγγίσει τον προεδρικό υποψήφιο που κατέκτησε την τρίτη θέση, δηλαδή τον Σινάν Ογάν, επιλέγοντας μία στρατηγική άμεσης απεύθυνσης ή αλλιώς, μία στρατηγική πραγματοποίησης απευθείας ανοιγμάτων στους ψηφοφόρους του (όπως συμβαίνει και εδώ, στο μεσοδιάστημα μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου στις αυτοδιοικητικές εκλογές), με τον ίδιο βέβαια να έχει αντιληφθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου πως δεν αρκεί η υποστήριξη των ψηφοφόρων του Σινάν Ογάν για να επικρατήσει επί του αντιπάλου του. Το ό,τι ο δεύτερος έκανε λόγο για την ‘αναγκαιότητα’ του επαναπατρισμού Σύριων προσφύγων που διαμένουν επί πολλά έτη στην Τουρκία (μία από τις βασικές θέσεις του Ογάν), δεν συνεπάγεται πως με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να προσεγγίσει πολιτικοϊδεολογικά μόνο τον Ογάν και τους ψηφοφόρους του. Η υιοθέτηση μίας τέτοιας θέσης, μέσα σε αυτή την συγκυρία, αποδεικνύει πως ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου επιθυμεί να προσεταιρισθεί ένα ευδιάκριτο τμήμα της εκλογικής βάσης Ερντογάν που επιδεικνύει καχυποψία απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες και κατοικεί σε περιοχές όπου είναι έντονη η παρουσία Σύριων προσφύγων. Το προεκλογικό του επιτελείο φαίνεται πως γνωρίζει πολύ καλά πως εάν υπάρχει μία κατηγορία Ερντογανικών ψηφοφόρων που είναι πιο πιθανό να διαρρήξει τους δεσμούς τους με τον Τούρκο πρόεδρο, τότε αυτή είναι η κατηγορία των εκλογέων που επιδεικνύουν δυσπιστία ή καχυποψία απέναντι στην παρουσία Σύριων προσφύγων (εδώ έχουμε την μείξη τριών κλασικών αφηγήσεων: ‘Οι Σύριοι μας παίρνουν τις δουλειές και απολαμβάνουν πλήθος επιδομάτων που δεν απολαμβάνουμε εμείς’/’Οι Σύριοι αλλοιώνουν την Τουρκική εθνική ταυτότητα μη επιδεικνύοντας καμία διάθεση προσαρμογής’, και, ‘Οι Σύριοι απλά περιφέρουν την ύπαρξη τους και αρνούνται το στοιχειώδες και το λογικό, που είναι η επιστροφή στην πατρίδα τους εφόσον ουσιαστικά η εμφύλια σύρραξη έχει σταματήσει εδώ και καιρό’), καθότι ο Τούρκος πρόεδρος, δεσμευμένος από την Συμφωνία διαχείρισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού που υπέγραψε με την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2016, δεν επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο στο να θέσει τις βάσεις για τον επαναπατρισμό Σύριων προσφύγων (εντός της Τουρκικής κοινωνίας, παρατηρείται το φαινόμενο της «νοσταλγίας της πολυθρόνας», όπως το ονομάζει η Appadurai/Η «νοσταλγία της πολυθρόνας» σημαίνει την «δυνατότητα της μαζικής διαφήμισης και του μάρκετινγκ να ενσταλάζουν στους καταναλωτές την αίσθηση της απώλειας ακόμη και για πράγματα που ποτέ δεν βίωσαν και ποτέ δεν είχαν, δημιουργώντας έτσι το συναίσθημα μιας νοσταλγίας χωρίς βιωμένη εμπειρία, ή συλλογική ιστορική μνήμη»/Στη δική μας περίπτωση «νοσταλγία της πολυθρόνας» σημαίνει πως ένας Τούρκος πολίτης αναπολεί τις στιγμές όπου καθόταν ξένοιαστος στην πολυθρόνα του σπιτιού ή στην καρέκλα του μπαλκονιού του, απολάμβανε τον Τούρκικο καφέ ή το τσάι του και άκουγε μόνο Τουρκικά, είτε στην τηλεόραση είτε στο δρόμο και όχι Αραβικά όπως συμβαίνει σήμερα/Ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, θέτοντας στο προσκήνιο το μείζον ζήτημα της παρουσίας Σύριων προσφύγων εντός της Τουρκικής κοινωνίας, προσφέρει στον Τούρκο πολίτη την ευκαιρία να αναπολήσει ή να νοσταλγήσει από την πολυθρόνα του και πάλι αυτές τις ξένοιαστες στιγμές, και να τις ‘ξαναζήσει’, κάτι πιο σημαντικό, εάν του δώσουν την δυνατότητα να εκλεγεί πρόεδρος: Τότε, θα ανακινήσει ζήτημα επαναπατρισμού των Σύριων προσφύγων ή τμήματος αυτών). Μένει να φανεί εάν και σε ποιον βαθμό ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου θα θέσει το ζήτημα της αναθεώρησης της Συμφωνίας Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης (προκειμένου να ‘δεσμεύσει’ ψηφοφόρους αυτής της κατηγορίας στο να τον ψηφίσουν) αυτήν ειδικά την χρονική περίοδο, προσδίδοντας μεγαλύτερο βάθος και συνοχή στο επιχείρημα του περί ανάγκης επαναπατρισμού Σύριων προσφύγων, επιχείρημα που δεν πρέπει να θεωρείται παράλογο ή αντι-μεταναστευτικό, καθότι, αρκετοί Σύριοι πρόσφυγες μπορούν να διαδραματίσουν ιδιαίτερο ρόλο στην διαδικασία ανοικοδόμησης της Συρίας, έχοντας πλέον την εμπειρία της διαμονής σε μία άλλη χώρα και την δυνατότητα αξιοποίησης του επιπλέον κοινωνικού-μορφωτικού κεφαλαίου που έχουν συσσωρεύσει. Το αυτό μπορεί να ειπωθεί και για Σύριους πρόσφυγες που διαμένουν στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο αναφερθήκαμε θεωρητικά-επιστημολογικά για επίδειξη καχυποψίας προς πρόσφυγες και μετανάστες και όχι για ανοιχτά αντι-μεταναστευτικές στάσεις και αντιλήψεις, με εκλογείς αυτής της κατηγορίας να αποδίδουν πρωτεύουσα σημασία στην διαδικασία επαναπατρισμού των Σύριων προσφύγων, λέγοντας το ‘ήρθε η ώρα να επιστρέψουν/επιστρέψετε σπίτι σας.’ Η Νάντια Σερεμετάκη από την πλευρά της, νοηματοδοτώντας την ελληνική έννοια της «νοσταλγίας», στέκεται ιδιαίτερα στο γεγονός πως αυτή «φανερώνει τη μετασχηματιστική επίδραση του παρελθόντος ως ασυμφιλίωτη εμπειρία». Βέβαια, το ‘κύμα’ νοσταλγίας για την Ανδρεοπαπανδρεϊκή αισθητική και κουλτούρα της δεκαετίας του 1980, μόνο ως «ασυμφιλίωτη εμπειρία» δεν φαντάζει, παρά το γεγονός πως δεν επηρεάζει τον κομματικό-πολιτικό ανταγωνισμό με τον τρόπο που θεωρούν κάποιοι. Αν και έχουν πυκνώσει οι αναφορές προς το πρόσωπο του Ανδρέα Παπανδρέου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού, ο Αλέξης Τσίπρας, που κατά την διάρκεια της κεντρικής του προεκλογικής ομιλίας στην πλατεία Συντάγματος χρησιμοποιούσε τα χέρια του με έναν κλασικό Ανδρεοπαπανδρεϊκό τρόπο, είτε για να συμφωνήσει εκ των υστέρων με ένα σύνθημα που φώναξαν οι συμμετέχοντες (το Συριζαϊκό πλήθος που νιώθει την ανάγκη να δείξει πως ‘ναι, όντως υπάρχει’ παρά το τι λέγεται και γράφεται, διεκδικώντας μία ισότιμη θέση δίπλα στα αντίστοιχα ‘πλήθη’ της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ’/Από την πρώτη στιγμή της κοινωνικής, πολιτικής και εκλογικής ισχυροποίησης ΣΥΡΙΖΑ, το ‘πλήθος’ του κόμματος, πασχίζει να ‘αποδείξει’ πως δεν είναι ‘αόρατο,’ πως δεν είναι ‘αέρας’ αλλά πραγματικότητα/Και πως προσπαθεί να το ‘αποδείξει’; Μέσω της συγκέντρωσης σε ένα καθορισμένο σημείο και της χρήσης σημαιών που δεν φανερώνουν απλά και μόνο κομματική ιδιότητα, αλλά και μία αποδοχή της ένταξης εντός πλήθους που όσο πιο μεγάλο φαίνεται και είναι, τόσο περισσότερο αποδεικνύει πως είναι ‘αληθινό,’ ‘υπαρκτό,’ έχοντας καταφέρει να συγκροτηθεί σε ‘σώμα’: ‘Είμαστε δυο είμαστε τρεις, είμαστε ΣΥΡΙΖΑ’/Κάποιοι υποστηρικτές του μέχρι πριν από λίγο καιρό κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πάσχουν από το ‘σύνδρομο του Ηρακλέους’/Και τι εννοούμε λέγοντας κάτι τέτοιο; Εννοούμε πως θεωρούν πως οι απόψεις που θέλουν τον ΣΥΡΙΖΑ ‘να μην έχει κόσμο’ είναι ‘καθαρή προπαγάνδα,’ όπως ένας φίλαθλος της ομάδας του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, πιστεύει πως ο Ηρακλής όντως διαθέτει αρκετό κόσμο και πως όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο είτε δεν γνωρίζουν πως έχουν τα πράγματα είτε ‘προπαγανδίζουν’ απόψεις άλλων), είτε για να τους ‘δικαιώσει’ (‘έχετε δίκιο’), είτε για να εγγράψει τον ΣΥΡΙΖΑ σε μία συγκεκριμένη ιστορική παράδοση, με τον μόνο εφικτό τρόπο: Ήγουν, δια της προβολής του ή αλλιώς, δια του αυτο-προσδιορισμού του ως ‘δημοκρατικού ηγέτη’ ή αλλιώς, ως ‘ηγέτη της δημοκρατικής παράταξης’ όπως υπήρξε στο παρελθόν ο Ανδρέας Παπανδρέου, που έρχεται για να ‘αποκαταστήσει’ την Δημοκρατία που πρέπει να φαίνεται πως δεν ‘υπάρχει’, πως βρίσκεται σε ελλειμματική κατάσταση, πως έχει κατασταλεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν μιλάμε για μία κλασική προεκλογική συγκέντρωση, αλλά για μία ‘σύναξη των πεπλανημένων’ που φαντασιώνονται πως ζουν σε ‘ημι-αυταρχικό καθεστώς’ (οι ακραίες και εσφαλμένες και αντι-επιστημονικές προσεγγίσεις οδήγησαν σε αυτό το σημείο), και πως είναι ‘οι μόνοι’ που ‘μπορούν να την επαναφέρουν.’ Βλέπε σχετικά, Appadurai, Arjun., ‘Νεωτερικότητα χωρίς σύνορα: Πολιτισμικές διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης,’ Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2014. Και, Αφουξενίδης, Αλέξανδρος., Πετρίδης, Πέτρος., Πέτρου, Μιχάλης., Καβουλάκος, Κάρολος., ‘Μουσική, πολιτική και νοσταλγία: Η Fashwave ως μιντιακή τακτική της ακροδεξιάς,’ Αυτόματον, 1, 2, 2021, σελ. 137-160, Προβολή του Μουσική, πολιτική και νοσταλγία: Η Fashwave ως μιντιακή τακτική της ακροδεξιάς (ekt.gr)
[6][6] Όπως και στο ελληνικό προεκλογικό τελετουργικό, έτσι και στο Τουρκικό, η πραγματοποίηση ανοιχτών προεκλογικών συγκεντρώσεων, λίγες μόλις ημέρες πριν από την διεξαγωγή της εκλογικής αναμέτρησης, υπάρχει και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Για αυτόν τον λόγο, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί θεωρητικά, απέναντι στην άποψη που εκφράζεται στο δημοσίευμα της διαδικτυακής έκδοσης της εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ περί μη πραγματοποίησης ανοιχτών προεκλογικών συγκεντρώσεων. Εάν αυτό μπορεί να ισχύει για την πλευρά του Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, για λόγους τακτικής, είναι δύσκολο να ισχύσει για τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος, εάν απαιτηθεί, μπορεί να πραγματοποιήσει μία ή και δύο μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις (στις ανοιχτές ομιλίες Τούρκων πολιτικών, το μουσικό ρεπερτόριο μπορεί να είναι πιο σύγχρονο από το αντίστοιχο στις εδώ ομιλίες) σε μεγάλες πόλεις (Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη). Και κάτι τέτοιο συνάγεται από την επιχειρηματολογία που χρησιμοποίησε την επομένη των εκλογών και για την ακρίβεια του πρώτου εκλογικού γύρου, όταν και ειρωνεύτηκε τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην προεκλογική εκστρατεία Κιλιντσάρογλου, προτιμώντας το πραγματικό αντί του ‘εικονικού’ ή του ψηφιακού (για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ούτε το Facebook ούτε και το Twitter, ‘ψηφίζουν’), παραβλέποντας όμως πως, όπως λέει και η Halberstam, «είμαστε ήδη τόσο ενσωματωμένοι στις νέες τεχνολογίες όσο είναι αυτές ενσωματωμένες μέσα μας». Το νέο στοιχείο που διακρίνουμε ως προς την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από πολιτικούς εν καιρώ προεκλογικής εκστρατείας, αφορά όχι την ζωντανή μετάδοση ομιλιών ωσάν το Facebook για παράδειγμα να επέχει θέση τηλεόρασης, όσο την δημιουργία και την αποστολή μηνυμάτων σε ρέοντα ή σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί, στο μέτρο του δυνατού, το (εκείνος ο Έλληνας πολιτικός που ‘τεχνολογικοποίησε’ ή αλλιώς, ψηφιοποίησε την προεκλογική του εκστρατεία με τρόπο που ξεφεύγει κατά πολύ από εν Ελλάδι ειωθότα ήσαν ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, υποψήφιος βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και πάντα καινοτόμος, Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος έκανε χρήση ολογραμμάτων του, που του προσέφεραν την δυνατότητα να βρίσκεται σε δύο και τρία διαφορετικά μέρη ταυτόχρονα/’Θεωρητικοποιώντας’ την ανάλυση μας, θα στραφούμε στην θεώρηση της Timeto περί «τεχνοβιοεξουσίας», υπογραμμίζοντας πως ο Άδωνις Γεωργιάδης θέτει στο επίκεντρο της προεκλογικής του καμπάνιας «τον εδραίο χαρακτήρα των επιστημονικών πρακτικών», δημιουργώντας ολογράμματα επί των οποίων ο παρευρισκόμενος μπορεί να ‘βλέπει’ τον πραγματικό Άδωνι, μεταδίδοντας τις θέσεις του με τρόπο που τον καθιστά πραγματικά ‘αλησμόνητο’ στον ψηφοφόρο: Εφόσον μπόρεσε και έφθασε σε ένα τέτοιο σημείο, ξεκινά με μεγάλο πλεονέκτημα επί των συνυποψηφίων του στην ίδια εκλογική περιφέρεια/ Για άλλη μία φορά, ο διαρκώς και επιφανειακά λοιδορούμενος από Αριστερούς πολιτικούς Άδωνις Γεωργιάδης αποδεικνύει πως είναι ένας πολιτικός sui generis, ένας πολιτικός δηλαδή που είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να τον αντιγράψει και να τον μιμηθεί/Με το ολόγραμμα του ο Άδωνις Γεωργιάδης δεν είναι ‘σαν να είναι εκεί,’ ‘είναι εκεί που θέλει στο χρόνο που θέλει’), περιεχόμενο της ομιλίας του πολιτικού (βλέπε Νίκος Ανδρουλάκης), οι παύσεις και η έμφαση που δίνει επί συγκεκριμένων θεμάτων, με την ποικιλία των συναισθηματικών αντιδράσεων των χρηστών, που μπορούν και αντιδρούν ως εάν να βρίσκονταν στον χώρο της συγκέντρωσης: ‘Πες τα αρχηγέ, πάμε γέρα, πάμε για την νίκη, μπράβο, θα σκίσουμε,’ είναι σύντομες και κωδικοποιημένες γλωσσικές φράσεις τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν και οι παρευρισκόμενοι σε μία προεκλογική συγκέντρωση, κάτι που αμβλύνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την όποια διαφορά μπορεί να έχουν οι χρήστες του Facebook με τους συμμετέχοντες σε μία συγκέντρωση. Ο παρευρισκόμενος είναι ‘εκεί’, στο χώρο πραγματοποίησης της συγκέντρωσης, και ο χρήστης ‘εδώ,’ στο Facebook: Και όμως, ακόμη και αν δεν αλληλεπιδρούν άμεσα μπορούν να έχουν τα ίδια συναισθήματα. Να τι θα πει σύγχρονη και ανεπτυγμένη τεχνολογία, να τι θα πει Faceboook, να τι θα πει Φεϊσμπουκική τεχνολογία. Βλέπε σχετικά, Halberstam, Judith., ‘Automatic gender: Postmodern feminism in the Age of the Intelligent machine,’ Feminist Studies, 17, 3, 1991, σελ. 439-460. Για την ανάλυση της Timeto, βλέπε και, Χορδάκη, Ευαγγελία., ‘Απομυθοποιώντας το Φυσικό–Ανακτώντας την Αλλοτρίωση: Φεμινισμοί και Τεχνοεπιστήμη στο Πλαίσιο της Ψηφιακότητας,’ Αυτόματον, 1, 2, 2021, Διαθέσιμο στο: Προβολή του Απομυθοποιώντας το Φυσικό – Ανακτώντας την Αλλοτρίωση: Φεμινισμοί και Τεχνοεπιστήμη στο Πλαίσιο της Ψηφιακότητας (ekt.gr)
[7] Βλέπε σχετικά, Finkel, S.E., ‘Reexamining the ‘minimal effects’ model in recent presidential campaigns,’ The Journal of Politics, 55, 1, 1993, σελ. 1-21. Δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες το ενδεχόμενο να μεταπειστεί ένας ψηφοφόρος που παρακολουθεί μία συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα σε κάποια πρωινή ενημερωτική εκπομπή που εμπίπτει στην κατηγορία (αυτή την φορά, ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ απέφυγε το στρατηγικό λάθος που είχε διαπράξει στην προεκλογική περίοδο του 2019, όταν απέφυγε ρητά και κατηγορηματικά, να αξιοποιήσει τον δίαυλο επικοινωνίας που ακούει στο όνομα ‘Σκάι’), της ‘ενημερωδιασκέδασης’ και να ψηφίσει τον ΣΥΡΙΖΑ. Και κυρίως, ένας αποφασισμένος από τα πριν ψηφοφόρος που γνωρίζει το τι θα ψηφίσει και γιατί. Το τι μπορεί να κερδίσει ένας πολιτικός από μία τέτοια επιλογή, καθίσταται γενικά συζητήσιμο, από την στιγμή όπου μπορεί να αναδείξει τις άλλες πλευρές της προσωπικότητας του, τις μη πολιτικές, με διαφορετικούς τρόπους. Η πραγματοποίηση τέτοιων συνεντεύξεων που εντός της προεκλογικής περιόδου που διανύουμε, ήσαν αρκετές, περισσότερο αντανακλά την αγωνία των παρουσιαστών και των παρουσιαστριών αυτών των εκπομπών, να μην μείνουν πίσω και να μην ξεπεραστούν από τις εξελίξεις της εποχής, περιοριζόμενες και περιοριζόμενοι να αναπαράγουν τα ‘ίδια και τα ίδια,’ την αγωνία τους να δείξουν πως αφουγκράζονται τον κοινωνικό παλμό και τις διάφορες κοινωνικές τάσεις, το τι συζητιέται ‘έξω από το στούντιο,’ παρά συνεισφέρει στην διαμόρφωση ενός πιο οικείου πολιτικού προφίλ.
[8] Βλέπε σχετικά, Δουκάκη, Αναστασία., ‘Η θεατρικότητα της πολιτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα: μελέτη των αισθητικών εκφραστικών μέσων και κωδίκων της τηλεοπτικής παρουσίασης στις προεκλογικές περιόδους 2000-2009,’ Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2016, Διαθέσιμη στο: Η θεατρικότητα της πολιτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα: μελέτη των αισθητικών εκφραστικών μέσων και κωδίκων της τηλεοπτικής παρουσίασης στις προεκλογικές περιόδους 2000-2009 (didaktorika.gr)
[9] Ο αρχηγός της Τουρκικής αξιωματικής αντιπολίτευσης, μπορεί να αξιοποιήσει την τηλεόραση, με τους ακόλουθους τρόπους: Πρώτον (πρώτη μεταβλητή), μέσω της μετάδοσης στοχευμένων τηλεοπτικών σποτ (ο Κιλιντσάρογλου δεν διαθέτει και πολλές επιλογές, εάν συνεκτιμήσουμε το ό,τι πολλοί κάτοικοι της Ανατολίας τους οποίους επιθυμεί να προσεταιρισθεί δεν χρησιμοποιούν κάποιο άλλο μέσο για την ενημέρωση τους, παρακολουθώντας τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές), που θα συμβάλλουν στην ανάδειξη των θέσεων του. Δεύτερον, μέσω της πραγματοποίησης τηλεοπτικών συνεντεύξεων στις οποίες θα δίνει έμφαση σε θέματα που χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης και διασαφήνισης, στέλνοντας στον τηλεθεατή-ψηφοφόρο, σε ειδικά εκλογικά κοινά (γυναίκες/ Εδώ θα μπορούσε να εμφανισθεί σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή μαζί με την σύζυγο του) θετικά μηνύματα. Τρίτον, μέσω της διαρκούς προβολής του ώστε να διαφανεί πως ‘είναι και αυτός εδώ’. Χρόνος για την πραγματοποίηση μίας νέας προεκλογικής εκστρατείας πλέον δεν υπάρχει, κάτι που εκ των πραγμάτων ωθεί τον Κιλιντσάρογλου να στραφεί στην τηλεόραση, αξιοποιώντας την προκειμένου να φθάσουν τα μηνύματα του σε όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους. Όμως, χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη διότι «η φτωχική σκέψη» και το «χαμηλό επίπεδο» των απαντήσεων και των αναλύσεων του, σύμφωνα με την συγγραφέα Σώτη Τριανταφύλλου, μπορεί να του κοστίσουν. Βλέπε και, ‘Εκλογές 2023 – Ο Κυριάκος Μητσοτάκης απαντά σε 16 καθηγητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες,’ Ιστοσελίδα εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 19/05/2023, Εκλογές 2023 – Ο Κυριάκος Μητσοτάκης απαντά σε 16 καθηγητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες (protothema.gr)
[10] Στο τελευταίο στάδιο της προεκλογικής εκστρατείας, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, έχει πάψει πλέον να προσπαθεί να αντλήσει υποστήριξη από το Κεντρώο εκλογικό ακροατήριο, κινούμενο μεταξύ ενός συνθηματολογικού αναχρονισμού (που είναι οι προσπάθειες ανάδειξης των μεταρρυθμίσεων που πραγματοποίησε η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη; ) και μίας εμφανούς προσπάθειας αποδόμησης της προσωπικότητας του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
[11] Είναι πολιτικά και θεωρητικά άτοπο να γίνεται λόγο για την στροφή του Κεμάλ Κιλιντσάρογλου προς τον εθνικισμό, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα του πρώτου γύρου. Και αυτό διότι, κάποια εκ των πλέον κεντρικών αφηγημάτων με τα οποία θα απευθυνθεί στους ψηφοφόρους διαμορφώνονται αυτές τις ημέρες, δεύτερον, διότι οι αναφορές του στις σχέσεις με την Ελλάδα και στην εξέλιξη τους δεν αποκλίνουν ιδιαίτερα των αναφορών του προέδρου Ερντογάν, τρίτον διότι δεν ομνύει με τον τρόπο που το πράττει ο πρόεδρος Ερντογάν, τον σχεδόν εθνικιστικό, στον ‘Τουρκικό αιώνα.’
[12] «Χωρίς μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις θα είναι και η σύντομη καμπάνια του Ταγίπ Ερντογάν, όπως δήλωσε ο ίδιος στα τηλεοπτικά δίκτυα CNN Turk και Kanal D. Στην ίδια συνέντευξη, πόνταρε πάνω στο χαρτί της πολιτικής σταθερότητας, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι ο κυβερνητικός συνασπισμός εξασφάλισε την απόλυτη πλειοψηφία στο τουρκικό Κοινοβούλιο.
Η Τουρκία χρειάζεται μια πολιτική τάξη όπου η εκτελεστική εξουσία θα εναρμονίζεται με τη νομοθετική. Αν υπάρξει αρμονία ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κλάδους, τα αποτελέσματα θα είναι πολύ πολύ θετικά για το μέλλον της χώρας μας», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος. Παράλληλα, ο Ταγίπ Ερντογάν άσκησε κριτική στην επιλογή του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να ανοίξει, στην τελική ευθεία προς τον πρώτο γύρο, μέτωπο εναντίον της Ρωσίας κατηγορώντας τη για διαδικτυακές παρεμβάσεις στην εκλογική μάχη.
Τόνισε δε ότι θα επιδιώξει καλές σχέσεις με όλες τις μεγάλες δυνάμεις, κάτι που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως προσπάθεια συμφιλίωσης με την κυβέρνηση Μπάιντεν και άλλες δυτικές κυβερνήσεις.
«Δεν επιδιώξαμε ούτε θα επιδιώξουμε ποτέ να προσεταιριστούμε μια χώρα, αλλά ούτε και να αποξενώσουμε καμία χώρα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προκαλέσουμε τη Ρωσία, όπως έκανε το CHP. Δεν προσβάλλω κανέναν ξένο ηγέτη, διαπραγματεύομαι με όλους», υποστήριξε ο Ταγίπ Ερντογάν». Βλέπε σχετικά, ‘Τουρκικές εκλογές: «Βουβή» γκρίνια στην αντιπολίτευση, στο εθνικιστικό ρεύμα στρέφεται ο Κιλιτσντάρογλου…ό.π.
[13] «Βασικός στόχος του, οι ψηφοφόροι του τρίτου προεδρικού υποψηφίου, Σινάν Ογκάν, ο οποίος συγκέντρωσε το 5,2% των ψήφων και θα μπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο στη δύσκολη προσπάθεια του κεμαλικού υποψηφίου να ανατρέψει το προβάδισμα 4,5 μονάδων με το οποίο μπήκε στην τελική ευθεία της αναμέτρησης ο Ταγίπ Ερντογάν.
Όπως αναφέρει η αντιπολιτευόμενη ιστοσελίδα Duvar, ο Κιλιτσντάρογλου αναμένεται να έχει νέα επικοινωνία με τον Ογκάν, ύστερα από την πρώτη τηλεφωνική συνομιλία τους τη νύχτα της περασμένης Κυριακής προς Δευτέρα. Ο τελευταίος δεν έχει αποσαφηνίσει ακόμη τη στάση που θα κρατήσει στον δεύτερο γύρο, αλλά σε τηλεοπτική συνέντευξη που παραχώρησε το βράδυ της Τρίτης δήλωσε ότι βρίσκεται «πολύ κοντά» στο να καταλήξει». Βλέπε σχετικά, ‘Τουρκικές εκλογές: «Βουβή» γκρίνια στην αντιπολίτευση, στο εθνικιστικό ρεύμα στρέφεται ο Κιλιτσντάρογλου…ό.π. Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιντσάρογλου δεν έχει θίξει στις διάφορες δημόσιες εμφανίσεις του, το ζήτημα της Ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία, ακόμη και μετά από τις καταγγελίες που εκτόξευσε εναντίον του Πουτινικού καθεστώτος για παρεμβάσεις στην εκλογική διαδικασία.
[14] Η κατάθεση προτάσεων για την ανοικοδόμηση των σεισμόπληκτων περιοχών με βάση τις πλέον σύγχρονες αντισεισμικές προδιαγραφές, για τον φιλο-περιβαλλοντικό μετασχηματισμό των μεγάλων αστικών κέντρων αυτών των περιοχών, θα μπορούσε να τον διαφοροποιήσει αισθητά από τον Τούρκο πρόεδρο που παραμένει προσηλωμένος σε παλαιά πρότυπα οικιστικής και μη, ανάπτυξης.
[15] Βλέπε σχετικά, ‘Τουρκικές εκλογές: «Βουβή» γκρίνια στην αντιπολίτευση, στο εθνικιστικό ρεύμα στρέφεται ο Κιλιτσντάρογλου…ό.π.
